Orphée

Alhoewel het welbekende verhaal van Orpheus en Eurydicee al meerdere malen in de een of andere vorm naar het witte doek is gebracht, is nog steeds een van de beste pogingen het verhaal eer aan te doen een van de eerste verfilmingen geweest van Jean Cocteau. Deze Franse poëet had een behoorlijke obsessie voor de mythe, aangezien hij allereerst een toneelstuk, en later in zijn filmcarrière maar liefst drie keer op geheel eigen wijze gebruik maakte van het middeleeuwse verhaal.

In het begin van Orpheus(1950), waarschijnlijk zijn beste en meest toegankelijke werk, word dan ook een korte samenvatting van het originele verhaal gegeven door middel van illustraties en een voice over: De geliefde zanger Orpheus word verliefd op Eurydycee die al snel door de dood word meegenomen. Orpheus daalt af in de onderwereld om haar te zoeken en terug te halen naar het land van de levenden. In de onderwereld charmeert hij de aldaar heersende leiders met zijn stem, waardoor ze met Orpheus’ verzoek instemmen op een voorwaarde: namelijk dat hij Eurydycee nooit meer mag aankijken…

Ten eerste veranderde Cocteau het verhaal naar een eigentijdse setting, namelijk het Parijs van de jaren 50 en de aldaar bloeiende subcultuur van de schrijvers en poëten waarvan Orpheus deel uit maakt. Tweede verandering is dus dat deze Orpheus geen zanger, maar een succesvolle poëet is die geadoreerd word door het grote publiek, maar verguisd door zijn collega’s. Als in het plaatselijke schrijverscafé een van de populairste jonge schrijvers word overreden door een auto staren de neuzen van de aanwezigen dan ook al snel de kant op van Orpheus als de publiciste van de jongen hem om hulp vraagt, en hem in hun dure auto meeneemt naar een afgelegen plek waar onverklaarbare dingen gebeuren… Orpheus ontsnapt, maar word later overvallen door geesten die uiteindelijk besluiten zijn vrouw mee te nemen, en vanaf dat moment volgt de film min of meer de originele mythe.

De film blinkt vooral uit in het gebruik van simpele maar destijds zeer creatieve speciale effecten waarin vooral de sequenties van het betreden van de onderwereld (die hier trouwens, net als in Tarkovskys latere meesterwerk “Stalker” de “zone” word genoemd) door gebruik van spiegels ook nu nog steeds erg mooi zijn om naar te kijken. ook zijn de achterstevoren opgenomen onverklaarbare ‘wederopstandingen’ precies dat: simpel maar effectief. Ook zijn de acteerprestaties vaak onderdeel van het effect: wanneer Orpheus voor de eerste keer het hiernamaals betreedt, dat eruit ziet als de spelonken van een verlaten ruïne, beweegt hij zich met grote moeite voort, alsof hij onder water loopt, terwijl zijn ‘gids’ Heurtebise kalm voor hem uit zweeft. Ook dragen de handschoenen die hij aan moet doen om door de spiegel heen te gaan, bij aan dat principe dat een simpel idee vaak een hele goeie uitwerking kan hebben om de kijker in de juiste sfeer te brengen.

De veranderde setting van het verhaal geeft een excuus om veel discussies te voeren over wanneer iets kunst is. Zo krijgt deze Orpheus die op een bepaald moment kampt met een Writer’s Block meerdere malen gedichten voorgeschoteld die uit de chique auto komen waar hij langzaamaan een obsessie voor ontwikkelt, niet wetende dat de absurde zinnen (dichterbij dan hij denkt) verstuurd worden van het hiernamaals door de overreden jonge schrijver in opdracht van zijn (onder andere) publiciste.

Nadelen zijn er echter ook te vinden in deze film. Zo staart Jean Maris als Orpheus maar een beetje nors voor zich uit, en heeft een nogal chagrijnig karakter, wat het als kijker moeilijker maakt dan het zou moeten zijn om je in te leven in het hoofdpersonage. lang niet alle dialoogscènes (zeker in het begin van de film) zijn even interessant, en natuurlijk is ook deze film een kind van zijn tijd, waardoor het tempo niet voor iedereen geschikt is. Maar zodra het verhaal de meer surrealistische kant op gaat Raakt Cocteau vaak precies de juiste snaar.

Niet vreemd ook, aangezien Cocteau een van de grondleggers van het surrealisme zoals wij het kennen was, en dat valt aan deze film zeker af te zien. Liefhebbers van deze stroming raad ik deze film dan ook zeker aan, anderen hoeven hier waarschijnlijk niet aan te beginnen.